Speculaas

Van 'Claeskoekjes' tot 'Spikkelassies'

Geurige, knapperige speculaasjes zijn eenvoudig niet meer weg te denken bij onze Hollandse wintermaanden. Maar ook over de grens kent men deze heerlijkheden: Spekulatius in Duitsland en Oostenrijk, speculoos of spekolaus in België en Frankrijk, spikkelassies  in Amerika.

Via de offerbroden van de Germanen en de heiligenkoeken van de eerste Christenen werd feestgebak in toenemende mate populair, niet alleen in de kloosterbakkerijen maar ook bij het toenemend aantal professionele bakkers.

De populariteit van dergelijk feestgebak nam zelfs dusdanige vormen aan dat de heilige Eligius (588 – 659) zich genoodzaakt zag een waarschuwend vingertje op te heffen en hij was niet de enige kerkelijke autoriteit die zich hierover zorgen maakte.

Ets - Gravure

Speculaaszakken 

Bron foto 5 t/m 10: www.marktplaats.nl / Bron foto 11: www.centraalmuseum.nl / Foto 12: Verzamelaar K

Intrede van de bisschop van Myra

Uit deze eeuwen stamt ook de aloude connectie ‘Sinterklaas – speculaas’. De bisschop van Myra was vanwege zijn goede werken uitermate geliefd en werd veelvuldig in koek uitgebeeld.

Met de komst van de Verenigde Oost-Indische Compagnie kwamen de benodigde specerijen voor het bakken van speculaas in de 16e en 17e eeuw in grote hoeveelheden beschikbaar. De opmars van speculaas kon beginnen.

Geheime receptuur

Iedere bakker ontwikkelde in de loop der eeuwen zo zijn eigen bakkersgeheimen. Dit gold natuurlijk ook de samenstelling van het speculaasdeeg. Vaak werd de receptuur vastgelegd in een boekje met een slot of in een eenvoudig schrift.

Spiegelbeeld

De oorsprong van het woord ‘speculaas’ is waarschijnlijkheid wel te danken aan de koekplank. Het is aannemelijk dat het woord afkomstig is van het Latijnse ‘speculum’ wat spiegelbeeld betekent. De planken werden gesneden uit vruchtbomenhout. 

Overige

Speculaasdozen

Van suiker naar vet

In vroeger eeuwen werd extra veel suiker aan het deeg toegevoegd om een scherpe afbeelding te waarborgen. De toenmalige speculaas was daarom erg hard en zou niet meer bij ons huidige smaak passen.

Met de komst van de eerste speculaasmachines was er behoefte aan een deeg met meer vet zodat het gemakkelijk zou lossen van de walsen.

Verkade

Foto 2: Gespot 'Tiny's Verkade museum' / Bron foto 3: www.zwiggelaarsauctions.nl Bron foto's 4 en 5: www.marktpklaats.nl

Spikalassies

Anno 21e eeuw heeft ons kruidige koekje nog niets aan populariteit ingeboet. Speculaasjes gaan de hele wereld over en er wordt met waardering gesproken over de ‘windmillcookies’. Nederlandse emigranten die vooral in de jaren ’50 van de vorige eeuw hun horizon verlegden naar Australië, Canada, USA hebben o.a. hun steentje bijgedragen aan de verspreiding van de Dutch cookies of spicy Sinterklaas cakes. Ook de naam van het product heeft overzee inmiddels wonderlijke gedaanteverwisselingen ondergaan. In Illinois werd het woord ‘speculaasjes’ fonetisch verhaspeld tot ‘spikkalassies’ en ‘specalassi’.

Bron teksten: www.bakkersinbedrijf.nl

Prenten - Anton Piek

Sinterklaaspapier - 'Speculaas'

Foto 1:Verzamelaar L

Verwijzing 'Speculaas' pagina's