Schoen / Klomp / Laars zetten - Sok ophangen

Het zetten van schoenen en klompen of het ophangen van kousen bij de schoorsteen / 'haard' is een belangrijk onderdeel van het Sinterklaasfeest.

In Nederland en België kennen we het gebruik om de schoen te zetten op Sint Nicolaasavond of in de weken ervoor. Alhoewel velen dit gebruik herleiden tot de legende van Sint Nicolaas waar hij drie zusjes een bruidsschat geeft, wordt ook nog een andere, veel oudere link gezien. Omdat in de schoen vaak hooi en een wortel voor het paard worden gestopt als gaven voor Sint Nicolaas wordt deze praktijk ook in verband gebracht met het hooioffer zoals de Germanen dit voor Wodan met zijn paard Sleipnir brachten. Het schoen zetten komt ook terug tijdens Sint Nicolaas in andere landen zoals Tsjechië, Zwitserland en Slowakije.

In Nederland zet men vanaf de 15e eeuw de schoen of klomp. In eerste instantie gebeurde dat in de kerk en was de opbrengst voor de armen. Uit archiefstukken blijkt dat vanaf 1427 in de Sint Nicolaaskerk in Utrecht schoenen werden gezet op 5 december, pakjesavond. Rijke Utrechters legden wat in de schoenen en de opbrengst werd verdeeld onder de armen op 6 december, de officiële sterfdag van de Heilige Nicolaas.

Alternatieven zijn het mandje/korfje opzetten of het stoeltje zetten.

Verder komt het ook voor dat de schoen of een variatie daarop onder tafel of bed wordt geplaatst.

Voor meer oude bronnen omtrent het schoen / klomp zetten, betrekking hebbend op Nederland klik hier

1618 - Zetten van schoen strafbaar in Tiel

Tiel - Kinderen in Tiel mogen tijdens sinterklaas hun schoen niet zetten vanwege een vierhonderd jaar oude verordening. Doen zij dit toch dan riskeren zij een boete van twee goudguldens. De verordening is nooit aangepast. Volgens burgemeester Steven Vreeze is de oude verordening een serieuze zaak in een tijd dat het schenden van regels niet meer gedoogd wordt. Streekarchivaris Wim Veerman heeft de Tielse kinderen aan het schrikken gebracht door de burgemeester van de eeuwenoude verordening op de hoogte te stellen. ,,Het schoenzetten is in 1618 verboden door de calvinistische bestuurders om excessen tegen te gaan'', zegt Veerman. ,,Er werden steeds grotere cadeaus gegeven. Opa's en oma's wilden steeds meer dan de ander geven en dreven zichzelf tot armoede. De protestantse bestuurders gebruikten dit als een excuus om het schoenzetten tijdens het katholieke Sint-Nicolaas te verbieden.'' Volgens Veerman is het bekendmaken van de verordening een ludieke actie van hem geweest om Sinterklaas een beetje te plagen. ,,De actie is pas echt geslaagd als de gemeenteraad de verordening intrekt.'' Burgemeester Vreeze gaat de gemeenteraad na 5 december vragen dit te doen. ,,De gemeente zal nog een keer met de hand over haar brede hart strijken.'' Tot 5 december mogen de kinderen gewoon hun schoen bij het raam zetten zonder het risico te lopen twee goudguldens te moeten betalen.

Centsprenten - Volksprenten - Prenten

Ca. 1665 / 1668 - Het Sint Nicolaasfeest, Jan Steen

Ca. 1668 - Het Sint Nicolaasfeest, Jan Steen

Bron: Museum Catharijneconvent, Utrecht (bruikleen Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam), foto Ruben de Heer

1685 - Het Sint Nicolaasfeest, Richard Brakenburgh

Ca. 1690 - Het Sint Nicolaasfeest,  Richard Brakenburgh

1687 – Een vrolijke ‘morgen’ , Cornelis Dusart

'Sok ophangen'

Bron: www.christies.com

Sint Nicolaas ochtend in een eenvoudig gezin.

1761 - Sint Nicolaasfeest, Jacob Houbraken, naar Cornelis Troost

17de Eeuw - 'Aquarel' van Cornelis Dusart

'Sok ophangen'

Postkaarten

Kaart 1: Jr. 20 / Kaart 2: 1922 / Kaart 3: 1926

Illustraties

Afb. 1: 1905 - Katholieke Illustratie / Afb. 2 en 3: Ca. 1925 - Boek 'sinterklaas & Pieterbaas / Afb. 4: 1926 - Boek 'Van Sinterklaas en Pieterbaas'  / Afb. 4: De Gruyter's 'Reclame - Brochure' (1934) / Afb. 5: De Gruyter's 'Reclame - Brochure' (1935) / Afb. 6: De Gruyter's Zangboekje 'Wie zoet is...' (1948) / Afb. 7 t/m 12: Jaren 50 / 60

Afb. 1: Ca. 1950, Boek 'Sint Nicolaas' / Afb. 2: Ca. 1950, Boek 'De Sint komt'

1949 - Kapoentje in de film 'Miracle On 34th Street'

Sinterklaaspapier - Schoen / Klomp zetten / Hooioffer / Zingen / Geschenken / Schoorsteen / Schoen vullen

Sok ophangen

Bron foto: Krant - Haarlem's Dagblad, 3 dec. (1930) / Afb. 2: Ca. 195? - Boekje 'Alle kinderhartjes kloppen'  / Afb. 3: Boekje 'Sinterklaas versjes' Jr. 70

Verwijzing pagina's