De 'witte' Piet

Het is weliswaar juli, dus niet de tijd om over Sinterklaas te beginnen, maar ik heb toch de brandende behoefte om een misverstand op te helderen. Vaak hoor ik vanuit de hoek van tegenstanders van onze Zwarte Piet dat er vroeger al witte Pieten mee liepen. Soms zie je er één, soms twee naast de Sint. Wie waren deze zogenaamde witte Pieten en wat was hun functie?

Los van het gegeven dat er vroeger minder Zwarte Pieten waren en veel meer andere figuren in de optocht (je had de Spaanse secretaris “Don Pelseros”, de herauten en de hellebaardiers) is er voor die één of twee “witte Pieten” die op veel foto’s in de directe omgeving van de Sint staan een simpele en praktische verklaring: zij waren de begeleiders van het paard.

Vaak was deze “witte Piet” een medewerker van de manege die het paard voor de intocht geleverd had, dus hij was goed bekend met het paard. Om het paard op zijn gemak te stellen werd deze figuur nooit geschminkt hoewel hij soms wel een Piet-achtig pakje draagt, om niet te zeer uit de toon te vallen in het beeld van de intocht. Deze witte Piet is dus eigenlijk geen Piet.

Een ander argument dat ik wel eens hoor van de tegenstanders van Zwarte Piet is dat deze “witte Piet” de baas zou zijn over de Zwarte Pieten en dus de personificatie van “blanke superioriteitswaan”. Ook dit is klinkklare onzin. De paardenbegeleider had geen andere rol in de intocht dan het paard rustig houden. De (zwarte) hoofdpiet met het grote boek was veel belangrijker. Op de foto’s zie je de paardenbegeleider vaak enigszins bedrukt erbij lopen, terwijl de Zwarte Pieten uitgelaten zijn en glimmen van trots.

 

Intocht in Amsterdam 1955

Mijn opa die de Amsterdamse intocht 13 keer deed als Sint (1950 t/m 1962) had altijd één zo’n paardenbegeleider. Zijn door hemzelf geselecteerde opvolger de architect Gerard de Klerk die maar liefst 26 keer reed, had er zelfs twee. De verklaring hiervoor is denk ik dat De Klerk een minder geoefend ruiter was en daarom het zekere voor het onzekere nam. Mijn grootvader was behalve dierenarts ook vanaf zijn jeugd al een geoefend ruiter en ook paardenarts (reservist) in het leger.

Bisschop Gajentaan (links) met één paardenbegeleider, Bisschop De Klerk twee begeleiders

Het rustig houden van het paard in een tijd dat de intocht een woelige menigte trok van tot 800.000 toeschouwers (het record in 1955) was een grotere uitdaging dan menigeen zich kan indenken. Van mijn vader en oom heb ik wel eens gehoord dat dit altijd een punt van zorg was voor mijn grootvader. Vooral zag hij op tegen het stuk in de Utrechtsestraat, omdat daar kwajongens vaak rotjes gooiden voor het paard waardoor deze schichtig kon reageren.

Mijn grootvader ging dan ook regelmatig in de loop van het jaar oefenen met het paard in de stad om deze te laten wennen aan het drukke stadsverkeer. Met zijn trouwe schimmels Majestuoso en later Julia verliep alles altijd naar wens.

In 1962 kwam er een kink in de kabel: Julia overleed onverwacht en op het laatste moment moest er een ander paard worden gevonden. Deze was niet gewend aan de drukte en reageerde schichtig. In de omgeving van de Dam steigerde het paard en mijn grootvader kon amper in het zadel blijven, zie foto.

 

Nov. 1962: geen gemak paard

Ik vermoed dat dit de reden is geweest waarom mijn grootvader het toen welletjes vond en het besluit nam om het spelen van Sint over te dragen aan een opvolger. Maar mijn opa zou mijn opa niet zijn geweest als hij dat openlijk zou toegeven. Dus verklaarde hij dat hij in verband met een belangrijke reis naar het buitenland vanaf 1963 niet meer beschikbaar was als Sinterklaas.

Gerard de Klerk nam het over maar nam dus het zekere voor het onzekere. Twee “witte Pieten” oftewel paardenbegeleiders moesten zijn bisschoppelijke ros in toom houden. Kan ook zijn dat mijn opa hem dit adviseerde na het bijna-ongeval in 1962.

Mijn grootvader in 1962 bij zijn laatste intocht. Het liep gelukkig goed af. Eind goed, al goed zal hij gedacht hebben.

1955 - Amsterdam

Intocht Amsterdam met Sinterklaas op “Bianca’, paardenknecht/heraut begeleid het paard en Zwarte Pieten lopen ook gezellig mee. (foto: De Spiegel - 1955)

1940 – Een ludiek protest tegen de verduistering

Zonder de tekst eronder gaat deze foto rond als “bewijs” dat Witte Pieten ooit gangbaar waren. Dit is onjuist.

Bron foto: www.stnicholascenter.org 

Net zoiets als een groene Sinterklaas om een ander maatschappelijk onderwerp (fair trade chocolade voor chocoladeletters bijvoorbeeld) aan te snijden. Geen werkelijke verandering in de geest van het feest.